Süleyman Olgar, Ph.D
Tüm dünya’nın sonuçlarını merakla beklediği Amerikan seçimleri 3 Kasım 2020 de yapıldı ama hala sonuçları bekliyoruz. Kesinleşen sonuçlar var, bazı belirsiz sonuçlar var, sayılması gereken milyonlarca oy var, bütün bunlar herkesin merakla beklediği seçimin galibinin açıklanmasını şu an için imkansız kılıyor. Bu gecikmenin nedenini anlamak için önce Amerikan seçim sistemini anlamamız gerekiyor.
Bilindiği gibi Amerika da 2 büyük parti var, Cumhuriyetçiler ve Demokratlar. yıllardır bu iki parti adaylarından birisi kazanır başkanlık seçimi. Bu yazımızda Amerikan Başkanlık seçim sisteminin yapısını detaylarıyla anlatalım.
Başkanlık seçimi 4 yıl da bir yapılıyor ve seçmenler oy pusulasın da ilk tercihi başkanlık için yapıyorlar. Önemli bir husus, aynı kişi ancak 2 kere başkan olabilir, yani 4 + 4 toplamda 8 yıl. Buraya kadar bir karmaşalık yok, her eyalette adaylara verilen oylar sayılır ve o eyalette kazanan belli olur. Yalnız diğer ülkelerden farklı olarak alınan oyların ülke genelindeki toplamı yerine her eyaletin nüfusuna oranla 10 yılda bir belirlenen electoral college (eyalet başına düşen delege sayısı) denilen toplamda 270 i bulan başkanlığı kazanıyor. Mesela, Florida eyaletinin bu seçimde 29 delege oyu var, Florida yı Trump kazandı (%51 vs %48) ve 29 delegenin tamamını aldı. aradaki oy fark 1 kişi bile olsa eyaleti kazanan tüm oyları alıyor 48 eyalet ve başkent Vaşington DC’de. 2 tane eyalette, Nebraska ve Main de, delegelerin tamamı seçim de en çok oyu alana değil de, eyalet 2-3 bölgeye ayrılmış ve oraların kazananlara da bakılıyor. Yani 2 aday da delege alabiliyor hatta bu seçimde Nebraska da Trump 4 ve Biden 1 delege alıyor.
California 55 delege ile en yüksek electoral college a sahip. Onu Texas (38), Florida (29) ve New York (29) takip ediyor. Eyalet başına düşen Delege sayısı nüfus ü ile orantılı olup ve 10 yılda bir yapılan nüfus sayımlarına göre yenileniyor ama ülke toplamı her zaman 538 delege ile sınırlı. Mesela 20 yıl önce Florida delege sayısı 27 idi. 2010 da ki sayımdan sonra artan nüfus la 29 a çıkmış ve New York ü yakalamıştır.
Gelelim 2020 başkanlık seçimlerine:en büyük şok Florida: 2000 yılında kazanan ı belirleyen eyalet olan Florida da son 20 yıldır yapılan seçimler de Cumhuriyetçiler en kolay galibiyetini aldılar. Trump %3 ten fazla fark attı ve Koyu Cumhuriyetçi olan Texas tan bile daha erken bir saatte Trump a yazıldı bu farktan dolayı.Gecenin en büyük sürprizi: Biden ın Nebraska dan 1 delege alması (Omaha). Büyük ihtimalle Biden 270 ile başkanlığı kazanacak. Tabiki Biden ın Arizona yı kazanması ve kazanırsa da en büyük sürpriz olacak Georgia yı eklemek lazım.
Şu an itibariyle açıklanmayan 5 önemli eyalet var: Nevada, Michigan, Pensilvanya, Georgia ve North Carolina. Georgia 40 yıldır sadece 1 kere Demokratlara gitmiş Biden kazanırsa 2 olacak. Şu an fark çok az 80 bin altında ve kalan oyların çoğunluğu Atlanta civarında Demokratların merkezi bu yüzden Georgia hala beklemede.Saat 14:30 itibariyleBiden 248Trump 217ile kalan 5 eyaletin sonuçlarının kesinleşmesini bekliyorlar. Benim tahminim Biden Nevada ve Michigan da alarak 270 i bulup başkanlığı kazanacak. Amerika ve tüm dünya ya hayırlı uğurlu olsun.
Bir sonraki yazımızda Amerikan senato ve kongre seçim sistemlerini yazacağım…
